Werknemers staan op verschillende arbeidsplaatsen bloot aan mechanische trillingen, vooral bij het gebruik van arbeidsmiddelen die trillingen en schokken voortbrengen. Er zijn twee soorten mechanische trillingen, te weten lichaamstrillingen en hand-arm-trillingen die in dit onderdeel van de arbocatalogus aan de orde komen.
Lichaamstrillingen
Bij blootstelling aan lichaamstrillingen is het hele lichaam in trilling; de trillingen en schokken worden via de vloer aan de voeten of via een stoel op het lichaam overgedragen. In de afvalbranche worden met name chauffeurs van machines zoals shovels, compactors, vorkheftrucks, veegmachines, graafmachines, graders, wiel- en kettingladers, vrachtwagens en dergelijke blootgesteld aan trillingen door het hele lichaam. Dit gebeurt ook op stationaire werkplekken naast grote machines zoals ponsmachines, compressoren en transportbanden. Trillingen kunnen als hinderlijk en vervelend ervaren worden, maar trillingen kunnen ook leiden tot gezondheidsschade.
Gezondheidseffecten
Bij langdurige blootstelling aan lichaamstrillingen zijn mogelijke gezondheidseffecten:
- verminderde alertheid, nauwkeurigheid (accuratesse) en reactievermogen
- vermoeidheid, concentratieproblemen en slaapstoornissen
- duizeligheid en misselijkheid
- verminderde gezichtsscherpte en blindheid
- beperkte bewegelijkheid (mobiliteit) en pijnklachten in de lendenen, de onderrug, de bovenrug en het schouder-armgebied
- evenwichtsstoornissen en verstoringen van de bloedsomloop
- schade aan spieren, gewrichten en botten
- aandoeningen van het maagdarmstelsel
- psychische klachten waaronder rusteloosheid en stress
Langdurige blootstelling aan lichaamstrillingen boven de wettelijke grenswaarde is zeer schadelijk voor de gezondheid.
Hand-arm-trillingen
Hand-arm-trillingen komen binnen via handen, en ze worden doorgegeven aan polsen, armen en schouders. Elektrische apparaten in de afvalbranche zoals bladblazers, boorhamers, sloophamers, slijpmachines en ander elektrisch handgereedschap, veroorzaken trillingen aan de handen en armen.
Gezondheidseffecten
Bij langdurige blootstelling aan handarmtrillingen zijn mogelijke gezondheidseffecten:
- stijfheid van de vingers
- afname van vaardigheid fijn-motorische handbeweging
- pijnklachten in de vingers, de hand en de armen
- gevoelloosheid en/of tintelingen in de vingers
- verminderde tastzin, afname van voelen van warmte en koude
- schade aan botten en gewrichten (polsen, ellebogen en schouders) met pijn en beperkte mobiliteit door het afslijten van kraakbeen, vergroeiingen en artritis
- Witte-vinger-syndroom; dit is blijvende schade aan bloedvaten en zenuwen
Veel voorkomende trillingsniveaus van lichaamstrillingen zijn:
- Bestelwagen: 0,6 m/s²
- Bulldozer: 1,2 m/s²
- Graafmachine 1,2 m/s²
- Heftruck: gemiddeld 1,0 m/s² met maximum tot 2,3 m/s²
- Laad- en graafmachine: gemiddeld 0,8 m/s² met maximum tot 1,9 m/s²
- Maaimachine: 0,8 m/s²
- Portaalkraan: 0,5 m/s²
- Terreinheftruck: gemiddeld 1,4 m/s² met maximum tot 2,3 m/s²
- Vrachtwagen: gemiddeld 0,8 m/s² met maximum tot 1,1 m/s²
Veel voorkomende trillingsniveaus van hand-armtrillingen zijn:
- Bosmaaier: 8 m/s²
- Eenassige balk-maaimachine: 6 m/s²
- Elektrische boorhamer: 14 m/s²
- Handslijpmachine: 7 m/s²
- Motorkettingzaag: >20 m/s²
- Slagmoersleutel: 8 m/s²
Kennisdossiers:
- Arbokennisnet: dossier trillingen
- Arboportaal: dossier trillingen
- SER: handreiking fysieke belasting
- Volandis: advies hand-arm-trillingen
Trillingscalculator:
- HSE UK (Engelstalig)
- Arbeidsveiligheid.net: Trillingscalculator
NVvA Nieuwsbrief 2004-01 met thema trillingen en de volgende artikelen:
- EU-richtlijn trillingen
- beoordelingsmodellen trillingen
- beoordeling van blootstelling aan trillingen en vergelijkend onderzoek naar de trillingsbelasting bij heftruckchauffeurs